Zelfredzaamheid is het bij machte zijn van mensen om zichzelf te redden op alle levensgebieden met zo min mogelijk professionele ondersteuning en zorg. De letterlijke definitie van zelfredzaamheid is: jezelf kunnen redden.
Het gaat om de praktische handelingen, de zelfregie, en om het vermogen van mensen om zich zoveel mogelijk te redden met medewerking van kennissen, vrienden, familie, vrijwilligers en buren. Dit noemen we ook wel ‘samenredzaamheid’. Per slot van rekening draait het erom dat mensen een zo normaal mogelijk leven leiden.
Zelfredzaamheid heeft daarnaast meerdere betekenissen (zelfredzaamheid definitie):
Psychosociale zelfredzaamheid is het vermogen tot sociaal optreden in de dagelijkse situaties in het leven. Denk hierbij aan situaties in huis, tijdens het winkelen, in relatie met vrienden en vriendinnen of op je werk bij collega’s.
De psychosociale zelfredzaamheid van de zorgvrager kan door een zorgprofessional worden bevorderd door de een van de hieronder beschreven begeleidingsstijlen te hanteren:
Zelfregie is de bevoegdheid over je eigen leven en ondersteuning. Zelfregie is een belangrijk onderdeel van de zelfredzaamheid. Voor zorgprofessionals vraagt het versterken van zelfregie om bijzondere competenties. Er zijn 4 belangrijke punten omtrent zelfregie:
Het maakt niet uit of je jong of oud bent, gehandicapt bent of een zware blessure hebt gehad: het zelf dingen doen kan leiden tot succeservaringen. Deze succeservaringen zorgen er dan weer voor dat het zelfvertrouwen en het zelfbeeld positief beïnvloed worden. Het biedt stimulans om nog meer dingen weer te kunnen doen, om te leren of te ontdekken.
Vandaag de dag wordt er op zorgopleidingen veel aandacht besteed aan zelfredzaamheid in de zorg. Het uitgangspunt in de zorg is om de “cliënt als mens” te zien. Zo is iemand met een zorgbehoefte vooral iemand met een verleden, eigen toekomst, eigen doelen en eigen naasten. Elk mens is namelijk uniek in hoe hij zelfredzaam wil en kan zijn. Zorgverleners versterken bij zelfredzaamheid de eigen regie van de patiënt.
Het stimuleren van zelfredzaamheid voor kinderen in iedere leeftijd is enorm belangrijk. Door dingen zelf te doen oefenen kinderen gewichtige vaardigheden welke enorm veel voordelen opleveren in de toekomst. Natuurlijk is er verschil in een een pasgeboren baby of een kind van 15 jaar oud.
Zo is een pasgeboren baby hulpbehoevend en vraagt deze heel veel zorg van zijn ouders. Een baby kan nog heel weinig en moet eigenlijk alles nog leren. Het begint met het vasthouden van zijn fles, het grijpen naar speeltjes, kruipen, leren zitten en staan. In een later stadium gaan kinderen zelf hun bestek leren gebruiken, zichzelf aankleden, hun handen wassen, knopen of rits dichtdoen, veters strikken.
Alles moet met andere woorden nog geleerd worden. Als ouder kan je dat natuurlijk niet allemaal zelf blijven doen. Wanneer kinderen groter worden zal ook de hulp van de ouder moeten veranderen. Altijd maar alles blijven doen voor je kind of kinderen zal moeten veranderen in het kind bijstaan zodat zij het zelf kunnen doen. De eerste stappen naar zelfstandigheid voor je kind worden op die manier gezet.
Het vergroten van de zelfredzaamheid in de gehandicaptenzorg is belangrijk en wordt steeds belangrijker. Mensen met een beperking die het gevoel ervaren om zelfredzaam te zijn en die eigen regie voelen, staan veel positiever in het leven. Er is daarom niet alleen ondersteuning nodig om zelfredzaamheid aan te wakkeren, maar ook voor het versterken van de eigen regie.
Hoewel er een grote diversiteit is tussen mensen met lichamelijke beperkingen moet dit bij iedereen worden gestimuleerd. Het blijkt namelijk dat mensen die zeer weinig of geen zelfredzaamheid of zelfregie ervaren, veel meer moeite hebben met het omgaan met hun beperkingen. Of het nu om een lichte of zware beperking gaat. Lees voor uitgebreide informatie het artikel: versterken van eigen regie belangrijk voor mensen met een lichamelijke beperking
Verminderde zelfredzaamheid zorgt voor meer kwetsbaarheid in verschillende doelgroepen. Vilans heeft een onderzoek uitgevoerd in opdracht van het ministerie van BZK waarin is bekeken wie er bij een voorval kwetsbaar zijn als gevolg van het verminderde zelfredzaamheid.
Als het om veiligheid gaat bij zelfredzaamheid van mensen in noodsituaties, kun je de volgende groepen omschrijven:
In totaal is dit om en nabij 20% van de totale bevolking in Nederland. Als gevolg van de dubbele vergrijzing (het aantal senioren neemt toe én mensen worden ouder) zal dit percentage in de komende jaren groeien naar ongeveer 25% .
Het meest inspirerende voorbeeld qua zelfredzaamheid die wij hebben is het verhaal van Roy, wiens ouders dankzij de badkamer hulpmiddelen zelfs de thuiszorg hebben geannuleerd.
Het was in mei 2019 toen we een telefoontje kregen van Roy. Zijn vader was op dat moment aan het revalideren in het ziekenhuis en voor zijn moeder kostte het, door haar hoge leeftijd, veel moeite om zichzelf te kunnen wassen. Begin juni zou zijn vader weer thuiskomen na een lange revalidatie en voor die tijd wilde hij dat de badkamer volledig werd aangepast.
Begin juni was het eindelijk zover: Roy zijn vader werd ontslagen uit het ziekenhuis. Bij thuiskomst wilde hij direct gaan douchen. Eigenwijs als hij was probeerde hij het direct helemaal zelfstandig. En met daverend succes! Het lukte zo goed dat hij direct daarna de thuishulp heeft afgebeld. Een prachtig voorbeeld waarom zelfredzaamheid zo belangrijk is! Het hele artikel kun je hier lezen: “Mijn vader heeft zelfs de thuiszorg afgezegd dankzij deze senioren badkamer!”
Omdat zelfredzaamheid en badkamer hulpmiddelen samen gaan hebben wij al veel artikelen geschreven omtrent het begrip. We hebben hier de belangrijkste voor je op een rij gezet.
Wij zijn ervan overtuigd dat door motivering en activering van “het eigen kunnen”, zorg en intensivering van zorg kan worden uitgesteld, waardoor mensen met een beperking langer- en zelfstandig thuis kunnen blijven wonen.
Maar daar moeten we wel iets voor doen, zoals aanpassing van de woonruimte. Volgens onderzoek neemt de badkamer, naarmate beperkingen toenemen, en steeds belangrijkere rol in in het leven van een mens. Het is de ruimte waar een groot gedeelte van de dag wordt doorgebracht, denk hierbij aan toiletgebruik, wassen, tanden poetsen, aankleden, douchen en algemene verzorging.
Wat is er dan prettiger dan dat deze ruimte zo efficiënt mogelijk is ingericht, zowel voor jezelf als voor het eventuele zorgpersoneel?